Tsunami

Tsunami jest wynikiem gwałtownego przesunięcia wody w wyniku np. osunięcia ziemi, upadku góry lodowej do morza, erupcji wulkanicznej, a najczęściej trzęsienia Ziemi. Tsunami pochodzi od japońskiego słowa fala portowa (ang. harbor wave), dzięki swojej szczególnej destrukcyjności w portach i w zatokach. Możliwe, że słyszałeś również określenie fale pływowe (ang. tidal waves), choć jest to niewłaściwy termin, ponieważ nie są ani wynikiem pływów, ani nie są bezpośrednio związane z pływami w żaden sposób.

Początkowo może się to wydać dziwne, ale wszystkie tsunami są falami wód płytkich w tym samym sensie, jak pływowe wybrzuszenie jest falą wód płytkich. Typowe tsunami ma długość fali rzędu 200 km, a najgłębszy punkt oceanów (Rów Mariański) to „jedynie” 11 km. Nie ma takiego miejsca na oceanach, gdzie można by traktować tsunami jako fale wód głębokich. Choć są one falami, gdy uderzają, wyglądają raczej jak powódź zalewająca wybrzeże.

Tsunami to szybko poruszające się fale, które poruszają się tysiące kilometrów. Nie stanowią problemu na wodach otwartych. Mają bardzo dużą długość fal i gdy się rozchodzą, są niemal niezauważalne. Statki mogą podnosić się i opadać o około metr, gdy przechodzi tsunami, ale czynią to bardzo powoli. Japońskie przypowieści ludowe opowiadają o przypadku, gdy rybacy, żeglując po morzu przez cały dzień, dopływają do swoje wioski i znajdują ją zniszczoną przez tsunami. Rybacy nie zdawali sobie sprawy, że tsunami przeszło pod nimi, gdy żeglowali.

Gdy tsunami dosięga brzegu, staje się znacznie wyższe. Fala rusza do brzegu, załamuje się i wyrzuca ogromne masy wody i energii na brzeg. Jeśli dolina fali poprzedza grzbiet fali na brzegu, fala wodna słabnie, tak jakby następował masywny odpływ. Okres narastania może trwać kilkanaście minut i jest przyczyną ofiar śmiertelnych. Ciekawscy plażowicze, nieostrzeżeni o niebezpieczeństwie, spacerowali po suchym dnie wywołanym wcześniejszą doliną fali, a chwilę później zostali zatopieni przez falę. W historii zapisano tsunami napływające na zbocze o wysokości 530 m w Zatoce Lituya (ang. Lituya Bay) na Alasce w 1958 r.

Tsunami w 2004 r.

26 grudnia 2004 r. ponad 140 tys. ludzi zostało zabitych w południowej Azji w masywnych falach morskich powstałych na skutek najsilniejszego od 40 lat trzęsienia Ziemi. Setki tysięcy ludzi zostało pozbawionych dachu nad głową i poranionych przez klęskę żywiołową.

Podmorskie trzęsienie ziemi o magnitudzie 9 w skali Richtera uderzyło w zachodnie wybrzeże Sumatry w Indonezji o 07:58:50 czasu lokalnego. Było to najsilniejsze w świecie trzęsienie ziemi od trzęsienia o sile 9,2 na Alasce w 1964 r. i czterech większych od 1900 r. Największym zanotowanym trzęsieniem ziemi było Wielkie Chilijskie Trzęsienie Ziemi w 1960 r. o magnitudzie 9,5 w skali Richtera.

Wstrząsy wywołały tsunami, które uderzyło w ciągu 3 godzin od trzęsienia i w Tajlandii sięgało do 10 m. Wielokrotne tsunami uderzyło i zniszczyło obszary nadbrzeżne dziewięciu krajów na Oceanie Indyjskim, w tym prowincję Aceh (północna Sumatra), wybrzeża Sri Lanki, wybrzeża Tamil Nadu (południowy stan Indii), wyspę-prowincję tajlandzką Phuket, Tajlandię i nawet Somalię położoną 4100 km na zachód od epicentrum.

Około 80% tsunami objawiło się na Pacyfiku. Na szczęście wiele miast wokół oceanu, głównie w Japonii, ale także na Hawajach, posiada system ostrzegający i procedury w wypadku poważnych tsunami. Jednym z najlepszych metod przewidywania tsunami jest monitorowanie trzęsień ziemi, które powodują większość tego rodzaju fal.

W ostrzeganiu przed tsunami pomaga sieć sejsmografów, wskaźniki fal (takie jak używane przez International Tsunami Warning System) i pomiary satelitarne zmian poziomu morza