John Scott Haldane
John Scott Haldane , szkocki fizjologii filozof, zarówno doktor prawa i medycyny, profesor na Uniwersytecie w Birmingham. Urodzony 2 maja 1860 roku w Edinburgh’u. Dokonał wielu ważnych odkryć dotyczących ludzkiego ciała i natury gazów. Był również wynalazcą i wizjonerem. Do swoich doświadczeń wykorzystywał wszystkie dostępne środki, zarówno zwierzęta, siebie samego jak i swojego syna. Zamykał się w komorach z potencjalnie trującymi gazami po czym sprawdzał ich oddziaływanie na organizm człowieka. Odwiedzał wielokrotnie miejsca katastrof górniczych i badał ich przyczyny, zwłaszcza toksyczne gazy, które zabijały większość górników przez wybuchy metanu i pyłu węglowego. Jako pierwszy zaprojektował i zbudował komorę dekompresyjną. Odkrył, że efektem spalania gazów w kopalniach jest śmiertelny tlenek węgla. W 1890 roku wprowadził stosowanie w kopalniach małych zwierząt do wykrywania niebezpiecznych poziomów stężenia tlenku węgla. Jego patent a właściwie kanarka brytyjskiego zastąpiono elektronicznym wykrywaczem gazu dopiero w 1986 roku. Do 1900 roku wprowadził nowe metody badania krwi a także do analiz oddechu. Jednym z jego wynalazków w tej dziedzinie był hemoglobinometr.
Zauważył że we krwi, niedotlenionej zwiększa pojemność buforująca dla dwutlenku węgla (tzw. efekt Haldane’a). W 1908 roku w swojej pracy „Zapobieganie chorobie sprężonego powietrza” Haldane przedstawił zasady dotyczące dekompresji: Nasycenie i eliminowanie gazu z tkanki jest opisywane funkcją wykładniczą
- istnieje stały związek ( wyrażony funkcją wykładniczą) pomiędzy gazami wchłanianymi i wydalanymi przez organizm Tkanki różnią się szybkością nasycenia
- Tkanki o różnych stopniach perfuzji ze względu na czas transportu gazów z i do tkanki zostały podzielone na 5 grup: np. tkanki szybkie – mózg, tkanki wolne – łuszcz. Do każdej z grup przydzielone zostały półokresy nasycenia: 5,10,20,40,75 minut. Prężność gazu rozpuszczonego w tkankach nie powinna nigdy przekraczać dwukrotnej wartości ciśnienia otoczenia.
-Paryski naukowiec Paul Bert w 1878 roku przypuszczał że każda różnica ciśnienia azotu pomiędzy otoczeniem a organizmem człowieka powoduję chorobę kesonową.
- Haldane w swojej pracy udowadniał przez eksperymenty że można nurka przemieścić o z 10 metrów na powierzchnię lub z 50 metrów na 20m (czyli w stosunku 2:1 bar) bez komplikacji niezależnie od czasu pobytu na danej głębokości. Dekompresja powinna się rozpoczynać poprzez relatywnie duży spadek ciśnienia otoczenia. Kiedy Haldane ustalił bezpieczną zmianę ciśnienia 2:1, zaproponował rozpoczynanie wynurzenia w tempie 18m/min do poziomu w którym tkanki nasycony byłyby dwukrotnie bardziej niż ciśnienie otoczenia, wtedy następowałby przystanek na czas odsycenia ich nadmiaru azotu. Kiedy podczas pierwszej wojny światowej niemieckie wojska użyły gazów bojowych Haldane przewodniczył badaniom nad ich składem. W wyniku badań i inwencji Haldane’a powstała pierwsza maska przeciwgazowa.
Był sławą w dziedzinie eteru, oddychania, chorób pulmonologicznych wywołanych toksycznością gazów oraz pionierem w dziedzinie dekompresji. Zmarł w Oxfordzie o północy z 14 na 15 marca w 1936r wkrótce po powrocie z Persji, gdzie prowadził badania nad udarami cieplnymi pracowników w rafineriach ropy naftowej.
Prace
• JS Haldane, The Philosophical Basis of Biology: Donnellan Lectures, University of Dublin, 1930, Hodder and Stoughton Limited (1931).
• JS Haldane and JG Priestley, Respiration, 2nd Ed, Oxford University Press (1935).
• JS Haldane, The Philosophy of a Biologist, 2nd Ed, Oxford University Press (1936).
• Martin Goodman, Suffer and Survive: The Extreme Life of J.S. Haldane, Simon & Schuster Ltd (2007)
Źródła:
giffordlectures.org
