Automat oddechowy

Typy

Rozróżniamy dwa rodzaje nowoczesnych zestawów SCUBA:

O obiegu otwartym- (przykładem mogą być te wynalezione w 1864 przez Rouquayrol’a i Denayrouze’a, w 1926 przez Yves’a lePrieur lub Aqua-Lung stworzonego w celu wydłużenia czasu trwania z automatem na żądanie w 1942/43 przez Jacques Yves Cousteau i Emile Gagnan. W tym modelu nurek bierze wdech ze sprzętu, a cały wydychany gaz wypuszczany jest do wody. Ten rodzaj sprzętu jest stosunkowo prosty, dzięki czemu jest tańszy i bardziej niezawodny. Dwuwężowy model używany na początku był zaprojektowany przez Cousteau i Gagnan. Jednowężowy model został zaprojektowany w Australii przez Ted’a Eldred. W Anglii przez długi czas nazywany był „aqualung”.

O obiegu zamkniętym\ półotwartym (zwane również rebreather)- tutaj nurek bierze wdech ze sprzętu i robi wydech do sprzętu, gdzie wydychany gaz jest przetwarzany do ponownego użycia. Automaty te istniały przed automatami o obiegu otwartym i są wciąż używane, lecz rzadziej niż automaty o obiegu otwartym.

Obydwa typy automatów zapewniają możliwość dostarczenia powietrza lub innej mieszanki oddechowej, prawie zawsze z butli nurkowej przypiętej do ciała nurka. Większość zestawów o obiegu otwartym i niektóre rebreathery mają zawór „na żądanie” w celu kontroli zaopatrywania nurka w gaz oddechowy.niektóre rebreather o obiegu półzamkniętym posiadają tylko zawór o ciągłym przepływie, lub czasami zestaw z zaworem o ciągłym przepływie o różnej przepustowości.

Materiały

Producenci używają wielu materiałów do konstrukcji automatów. Do dzisiaj najpopularniejszym materiałem używanym do produkcji korpusów pierwszych stopni jest mosiądz aczkolwiek używa się także utwardzonego aluminium, a niektóre automaty z wyższych półek mają korpusy tytanowe.Wewnętrzne elementy są wykonywane ze stali nierdzewnej, teflonu, silikonu, gumy neoprenowej, witonu (r) lub innych materiałów. Do lat osiemdziesiątych najbardziej popularnym materiałem do konstrukcji drugich stopni był mosiądz. Nowsze automaty są wykonywane z plastików udarowych odpornych na korozję a jednocześnie lekkich i wytrzymałych. Wewnętrzne elementy są wykonywane z mosiądzu, stali nierdzewnej, teflonu, silikonu, gumy neoprenowej, witonu (r) lub innych materiałów. Elementy z gumy lub podobnych tworzyw mają zastosowanie w ustnikach, kierownicach wydechu i zaworach.

Pierwszy stopień automatu

Podstawowe różnice dotyczące pierwszych stopni: tłokowe lub membranowe, odciążone lub nieodciążone, kształ, ilość portów, sucha komorę lub jej brak i rodzaj przyłącza.

• Tłokowe i membranowe.Ciśnienie w pierwszym stopniu porusza mechanizmy dwóch rodzajów: tłok lub membranę. W automatach tłokowych, ciśnienie otoczenia wywierane przez wodę, oddziaływuje na tłok, który jest głównym, ruchomym elementem w tym modelu. W systemach membranowych, ciśnienie oddziaływuje na elastyczną membranę. Popychacz znajdujący się w środku membrany, przenosi ruch do mechanizmu zaworu. Systemy tłokowe i membranowe, posiadają inne zalety i wady, których większość ma nikłe znaczenie dla użytkownika. Dalsze rozważania na ten temat są omówione w oddzielnym akapicie.
• Odciążone i nieodciążone. Zarówno systemy tłokowe jak i membranowe mogą mieć albo odciążone albo nieodciążone zawory. Różnica dotyczy zachowania się mechanizmu przy zmianach ciśnienia w butli. W zaworze nieodciążonym, ciśnienie z butli naciska na zawór i pomaga mu otworzyć się. W miarę zużywania powietrza, ciśnienie spada, i zmniejsza się siła wspomagająca otwarcie zaworu. To powoduje niewielkie różnice w wydajności automatu. Zawory odciążone są skonstruowane w taki sposób, że wysokie ciśnienie z butli dostaje się do obydwu stron zaworu. To powoduje zniesienie, lub inaczej zbalansowanie ciśnień i dzięki temu wydajność automatu pozostaje taka sama przez cały czas nurkowania niezależnie od ciśnienia w butli. WIększość dziesiejszych automatów posiada odciążone pierwsze stopnie, aczkolwiek istnieją niektóre podstawowe modele, które nie posiadają tej cechy. Nieodciążone modele, nie mają tak dobbrej wydajności jednak mogą bardzo dobrze się sprawdzać w płytkich nurkowaniach rekreacyjnych albo być pomysłem na tani zakup zapasowego automatu.
• Sucha komora. Niektóre pierwsze stopnie posiadają tzw suchą komorę. To oznacza, że ciśnienie wody nie oddziaływuje bezpośrednio na tłok, czy membranę. Zamiast tego, oddziaływuje na silikon lub mieszninę alkoholową, która zamyka dostęp do wnętrza automatu, będącą reagującą na ciśnienie barierą, przekazującą ciśnienie pośrednio na tłok lub membranę. Niektóre modele używają także gazu z butli, który przenośi ciśnienie otoczenia w podobny sposób. Z zastosowania suchej komory wynikają dwie podstawowe korzyści. Pierwsza to zapezpieczenie przez solą, osadami i innymi zanieczyszczeniami które mogą dostawać się do pierwszego stopnia i w ten sposób zabezpieczają przed korozją lub osadzaniem się zanieczyszczeń. Po drugie, sucha komora pomaga w izolacji mechanizmu zaworu, przed zamarzaniem w niskich temperaturach, co oczywiście jest istotne w zimnych wodach, które mogą powodować niewłąściwe działanie automatu z powodu zamarzania. W czasie nurkowania w bardzo zimnych wodach (np pod lodem) należy używać automatów z suchą komorą. Jedynym minusem suchej komory są prawdopodobnie nieco wyższe koszty serwisowania.
• System podłączenia.Tak jak powiedziano w części o zaworach butli, automaty podłącza się do butli w systemie DIN lub przez strzemiączko INT. Obydwa systemy są używane w środowisku nurkowym, przy czym strzemiączko dominuje w ilości zastosowań rekreacyjnych. System DIN jest bardzo popularny w Europie, a także jest typowo stosowany przez nurków technicznych do zestawów dwubutlowych TWIN. Istnieją dwa rodzaje podłączeń DIN, pięciozwojowe gwinty obsługujące ciśnienia do 200bar i siedmiozwojowe używane dla wyższych ciśnień roboczych. Można kupić większość automatów w wersji DIN lub INT, a kryterium wyboru jest zwykle obszar gdzie planujesz nurkowania. Tak jak wspomniano wcześniej istnieją na rynku adaptery. Jeśli używasz na codzień systemu DIN można łatwo zaadaptować go do podłączenia ze strzemiączkiem. Wiekszośc zaworów DIN także nadaje się do podłączenia automatu INT z użyciem przejściówki. Jeśli planujesz używać obydwu systemów butli, rozsądnym rozwiązaniem jest zakup automatu DIN i przejściówki DIN/INT. Kilku producentów nie oferuje w ogóle roziwiązań ze strzemiączkiem, zamiast tego sprzedają wyłącznie automaty DIN i oferują przejściówki.

Różnice pomiędzy pierwszymi stopniami tłokowymi i membranowymi

Pomimo, że pierwsze stopnie tłokowe i membranowe różnią się zasadniczo budową, to z praktycznego punktu widzenia zasada działania jest raczej ciekawostką, niż kryterium wyboru przy zakupie. Isnieją plusy i minusy każdej konstrukcji, ale obydwa rodzaje znajdują się w czołówce listy najlepszych automatów. Pierwsze stopnie tłokowe mają mniej ruchomych części niż membranowe, co powoduje że mogą być szybciej i łatwiej serwisowane. Z kolei pierwsze stopnie membranowe mają oddzielone wewnętrzne części od kontaktu z wodą, co zmniejsza korozję i gromadzenie się zanieczyszczeń. Aby to uzyskać w wariancie tłokowym stosuje się rozwiązanie tzw „suchej komory pierwszego stopnia”. Rozwiązania tłokowe dają się łatwo projektować z elementami obrotowymi. Popularne modele oferują pięc portów niskiego ciśnienia podczas gdy większość rozwiązań membranowych ma jedynie cztery takie porty. Nurkowie posiadający odpowiednią wiedzę i umiejętności mogą z łatwością wyregulować pierwszy stopień membranowy przy użyciu prostych narzędzi, a większość systemów tłokowych musi być rozebrana na części aby je odpowiednio wyregulować.

Drugi stopień automatu

Różnice budowy drugich stopni sprowadzają się do konfiguracji, zaworów typu "downstream" , czyli współbieżnych (otwierają się zgodnie z kierunkiem przepływu gazu) lub z zaworem pilotującym, odciążonych lub nieodciążonych, o regulowanym przepływie lub bez regulacji oraz ze wspomaganiem efektu Venturiego.

• Konfiguracja.Najczęściej spotykamy drugie stopnie membranowe, z przyciskiem dodawczym z przodu puszki drugiego stopnia. Zawór wydechowy znajduje się na dole, w tylnej części puszki z kierownicami wydechu wyprowadzającymi bąble na którąś stronę twarzy. Przeważająca większość automatów ma właśnie taką konstrukcję niezależnie od innych cech. Nieliczne automaty łączą membranę z zaworem wydechowym. Te modele mają membranę i przycisk dodawczy albo z boku albo na dole z tyłu puszki. Korzyścią modeli z boczną membraną jest to że nie ma znaczenia czy oddychamy z automatu w normalnej pozycji czy "do góry nogami". W sytuacji dzielenia powietrza, nie ma znaczenia w jakiej pozycji biorca trzyma automat w ustach. Niektóre automaty z boczną membraną wydają dzwięki, które mogą drażnić.

• Zawór współbieżny i pilotujący. Drugie stopnie mają dwa podstawowe typy zaworów. Wspołbieżny jest bardziej popularny. W tym rozwiązaniu membrana porusza w przeciwnym kierunku cięgło połączone z jednodrożnym zaworem. To powoduje otwarcie zaworu dostarczając gaz. Ponieważ zawór otwiera się zgodnie z kierunkiem przepływu gazu nazywa się go współbieżny. Zawory współbieżne mają kilka plusów. Pierwszym jest fakt że są mechanicznie prostymi konstrukcjami, co powoduje ich wysoką niezawodność. Po drugie przepływ powietrza naciska na zawór co powoduje że precyzyjne ustawienie jest łatwe jako że zawór jest delikatnie niedomknięty. To powoduje łatwość oddychania. Po trzecie, w przypadku uszkodzenia zaworu, prawie zawsze uszkodzony pozostaje w otwartej pozycji. To oznacza, że gdy powietrze przepływa ciągle przez zawór (bąblujący automat), można wciąż oddychać z automatu i bezpiecznie się wynurzyć. Ta cecha jest nazywa fail-safe (odporny na uszkodzenia) Drugie stopnie które mają membranę umieszczoną z boku lub z dołu są wykle wyposażone w zawory pilotujące. Mały zawór pilotujący jest otwierany za pośrednictwem dzwigni poruszanej membraną w czasie wdechu. Ten mały zawór uwalnia ciśnienie powietrza, które z kolei otwiera główny zawór. Korzyścią takiej konstrukcji jest większy przepływ przy mnejszym wysiłku. Minusami są złożona budowa i koszt. Zwykle kosztują one więcej i mogą być bardziej skomplikowane do naprawy. Niektórzy użytkownicy narzekają na zjawisko dziejące się na płytkiej wodzie zwane migotaniem lub drżeniem. To jest powodowanie niewielkim opóźnieniem pomiędzy czasem gdy zawór otwiera się zawór pilotujący a następnie zawór główny. Nowe modele zaworów pilotujących mają mniejszą skłonność do takich zachowań. Zawory pilotujące mają skłonność do łatwego wzbudzania się i większość jest wyposażona w dzwignię powierzchnia / nurkowanie. Ustawienie położenia "powierzchnia" zwiększa nacisk na membranę i zmniejsza podatność na wzbudzenie gdy automat nie jest trzymany w ustach.
• Odciążone i nieodciążone Podobnie do pierwszych stopnie, także drugie stopnie mogą być zbalansowae lub nieodciążone. To jest stosunkowo nowa opcja w drugich stopniach; do końca lat 90-tych praktycznie wszystkie drugie stopnie były produkowane jako nieodciążone. Generalnie, balansowanie drugiego stopnia nie daje korzyści łatwiejszego oddychania (nieznacznie tak) Tak dzieje się ponieważ zawór współbieżny ciśnienie powietrza, niemal całkowicie znosi siłę wymaganą do otwarcia "zaworu na żądanie" Jednakże zawory odciążone pozwalają na użycie lżejszych materiałów, zwiększają czas użytkowania i pozwalają na dokładniejsze ustawienie wydajności. Ponieważ dodanie opcji balansowania zaworu do drugiego stopnia nie powoduje znaczącego skomplikowania konstrukcji, kosztu wytworzenia ani serwisowania, coraz więcej drugich stopni jest produkowanych obecnie w wersji odciążonej.

• Regulowanie i nieregulowane Wszystkie drugie stopnie posiadają wewnętrzną regulację, którą technicy ustawiają w czasie montażu i serwisowania. Automaty z wyższych półek mają wyprowadzoną tą regulację na zewnątrz umożliwiając użytkownikowi dostosowanie. Regulacja polega na zmianie nacisku na zawór powodując oddychanie łatwiejszym lub trudniejszym. W niektórych modelach można ustawiać regulację w skrajnych położeniach od bąblowania do prawie całkowitego zamknięcia przepływu. Regulowane drugie stopnie oferują dwie korzyści. Po pierwsze można czasowo zmniejszyć przepływ prawie do zera aby uniknąć bąblowania np płynąc pod silny prąd, który naciska na membranę. Ponieważ najlepsze automaty są bardzo wrażliwe, być może właściwe jest ustawienie oktopusa w małej wrażliwości na otwarcie, z możliwym dostosowaniem gdy będzie on używany. Nurkowie techniczni, którzy przełączają się pomiędzy wieloma automatami w czasie nurkowania, także mogą chcieć zmieniać czułość otwarcia zaworu w zależności czy automat jest aktualnie używany, czy nie. Inną kożyścią regulacji jest fakt, że automaty wraz ze zużyciem pomiędzy kolejnym serwisowaniem zmniejszają swoją wydajność, w modelu regulowanym można niwelować te zmiany. Dostosowywanie automatu tak by ciężej podawał powietrze nie powoduje oszczędności w zużyciu powietrza. To może być wręcz niebezpieczne powodując nie tylko podawanie niedostatecznej ilości powietrza, ale wręcz zatrzymanie pracy. Im więcej wysiłku wkłada się w branie wdechu, tym większe zapotrzebowanie na tlen ma nasz organizm, co powoduje zwiększenie zużycia powietrza. Aby zużywać jak najmniej powietrza, właściwe jest ustawienie automatu na jak najłatwiejsze oddychanie, minimalnie poniżej granicy bąblowania.
• Dysza Venturi'ego Innym sposobem zmniejszenia oporów oddechowych w automatach ze współbieżnym zaworem jest użycie dyszy (lub zwężki) zgodnie z prawem Venturi'ego, które mówi, że przepływający płyn (ciecz lub gaz) wywołuje zmianę ciśnienia. Używając wspomagania z dyszą Venturiego przepływ gazu powoduje zmniejszenie ciśnienia i redukuje siłę konieczną do otwarcia zaworu na żądanie. Aby uruchomić wspomaganie Venturi'ego, wylot powietrza z drugiego stopnia jest skierowany w dół w kierunku ustnika. Takie umiejscowienie ułatwia wspomaganie do tego stopnia, że automatu ze wspomaganiem mają tendencję do wzbudzania się gdy nie są umieszczone w ustach. Aby temu zapobiegać, większość automatów tej konstrukcji posiada ustawienie nurkowanie / powierzchnia. W ustawieniu powierzchniowym następuje zmniejszenie przepływu, co zmniejsza wpływ efektu Venturi'ego utrudniając przepływa gazu w czasie gdy nie nurkujemy. Zauważ różnice jak działa ustawienie nurkowanie/ powierzchnia w automatach z zaworem pilotującym.

Obieg otwarty

Czas trwania nurkowań na automatach o obiegu otwartym jest krótszy niż na rebreatherach w stosunku do wagi i objętości. Automaty o obiegu otwartym są mniej ekonomiczne niż rebrathery kiedy używa się mieszanek takich jak heliox lub trimix. Większość nurków oddycha normalnym powietrzem ( 21% tlenu 79% azotu). Butla przeważnie jest noszona na plecach. Zestawy Twin z dwoma butlami, były bardziej popularne w latach 1960 niż teraz, jednak wciąż są często używane przez nurków technicznych w celu wydłużenia czasu nurkowania. Nurkowie jaskiniowi czasami przypinają butle po bokach zamiast na plecach, co umożliwia im przepływanie przez wąskie szczeliny.

Niektórzy nurkowie używają wzbogaconego powietrza (nitroxu), który ma większą zawartość tlenu , zazwyczaj 32% lub 36% (EAN32 i EAN36). Pozwala to na wydłużenie czasu jaki nurek może spędzić pod wodą, ponieważ tkanki absorbują mniej azotu. Wadą zwiększonej zawartości tlenu w mieszance oddechowej jest zmniejszenie maksymalnej głębokości w celu uniknięcia toksyczności tlenowej.

Stały przepływ

Zestawy ze stałym przepływem nie posiadają zaworów na żądanie, gaz przepływa w nich równomiernie, chyba że nurek włączy lub wyłączy go ręcznie. Zużywają powietrze szybciej niż aqualungi. Były próby zaprojektowania i używania ich do nurkowań i użytku przemysłowego zanim model stworzony przez Costeau zaczął być popularnie używany.

Automaty na żądanie

Ten typ zestawu składa się z jednej lub więcej butli wypełnionej gazem oddechowym sprężonym zazwyczaj do 200- 300 bar (3,000- 4,000 psi) podłączonych do automatu oddechowego. Automat dostarcza nurkowi tyle powietrza ile potrzebuje, pod ciśnieniem odpowiednim do oddychania na głębokości na jakiej znajduje się nurek.

Dwuwężowe

Jest pierwszym rodzajem z zaworem na żądanie który przeszedł do codziennego użytku, można go zobaczyć na filmach z 1960 roku , takich jak Sea Hunt. Często posiadały dwie butle. W tym rodzaju zestawu , dwa (czasem jeden lub trzy) stopnie automatu znajdują się w dużym okrągłym zaworze zamontowanym na górze butli. Ten rodzaj składa się z dwóch węży takich jak w nowoczesnych rebretherach, jeden do brania wdechu , drugi do wydychania. Wąż zwrotny nie służy do ponownego przetworzenia powietrza, wydychane powietrze musiało być tak blisko membrany drugiego stopnia automatu, w celu uniknięcia różnicy ciśnień, która powodowała wolny przepływ gazu lub dodatkowy opór w oddychaniu, w zależności od pozycji przyjmowanej przez nurka pod wodą- głową w górę, głową w dół. W nowoczesnych jednowężowych zestawach problem ten został rozwiązany dzięki przesunięciu drugiego stopnia automatu do ustnika. Dwuwężowe zestawy tworzono z ustnikami w standardzie, jednak maska pełnotwarzowa była dla nich alternatywą. Inną dodatkową opcją był ustnik posiadający przyłączoną fajkę z zaworem do zmiany między aqualungiem a fajką.

Jednowężowe

Większość nowoczesnych zestawów o obiegu otwartym posiada automat składający się z zaworu pierwszego stopnia regulującego ciśnienie, zamocowanego do zaworu butli. Zawór ten redukuje ciśnienie z butli (które może wynosić nawet 300 bar), do ciśnienia pośredniego które jest o około 10 bar wyższe niż ciśnienie otoczenia. Relatywnie cienki niskociśnieniowy wąż łączy się z drugim stopniem automatu znajdującym się w ustniku. Wydech następuje z jednokierunkowej membrany w komorze zaworu na żądanie, bezpośrednio do wody blisko ust nurka. Ten rodzaj konfiguracji nazywany jest jednowężowym. Pierwszym automatem tego rodzaju był Porpoise, stworzony w Melbourne w Australii przez Ted’a Eldred. Niektóre z pierwszych jednowężowych zestawów wykorzystywały maskę pełnotwarzową zamiast ustnika, tak jak te produkowane przez Desco i Scott’a Aviation ( którzy dalej produkowali zestawy oddechowe w tej konfiguracji dla strażaków).

Nowoczesne automaty zazwyczaj wyposażone są w porty wysokiego ciśnienia dla czujników ciśnienia w komputerach nurkowych, czujniki zanurzania i dodatkowe porty do węży niskiego ciśnienia służące do napełniania suchego skafandra lub jacketu.

Pierwszym zaprojektowanym zestawem oddechowym Porpoise był rebreather, ale gdy w wyniku demonstracji nurek zemdlał, Eldred przekształcił go w jednowęzowy automat o obiegu otwartym. Pierwszy i drugi stopień automatu zostały oddzielone w wyniku czego poprawione zostało działanie.

Dodatkowy drugi stopień automatu

Większość nowoczesnych zestawów oddechowych posiada dodatkowy drugi stopień na osobnym wężu popularnie zwany octopusem, lub alternatywnym źródłem powietrza. Zazwyczaj wąż jest koloru żółtego, co sygnalizuje , że jest to dodatkowy drugi stopień używany w razie wypadku, oraz ułatwia zobaczenie go. Jest przyczepiony do jacketu, na trójkątnym obszarze wyznaczonym przez brodę i dolne partie żeber, łatwo dostępny przez nurka bądź partnera nurkowego z brakiem powietrza. Niektórzy nurkowie przypinają go do pętli na szyi, co pozwala na łatwe skorzystanie z octopusa, oraz zabezpiecza go przed ciągnięciem po dnie. Zdarza się że nurkowie trzymają dodatkowy drugi stopień w kieszeni jacketu, jednak zmniejsza dostępność w razie wypadku. Wykorzystanie octopusa eliminuje konieczność oddychania z jednego automatu przez dwóch nurków w razie awarii. Dzięki temu zmniejsza się nacisk na nurków, którzy są już w sytuacji stresowej, a to z kolei zmniejsza zużycie powietrza podczas udzielania pomocy. Oryginalny pomysł na octopus został wymyślony przez pioniera nurkowania w jaskiniach Sheck’a Exley jako sposób na dzielenie się się powietrzem przez nurków jaskiniowych podczas pływania przez wąskie tunele, ale teraz stał jest standardem w nurkowaniu rekreacyjnym.

Zapasowe źródło powietrza na inflatorze

Zapasowy automat zintegrowany z inflatorem może także być używany do współdzielenia powietrza. Jednak wąż inflatora jest na tyle krótki, że dawca przełącza się na oddychanie ze swojego zintegrowanego inflatora, oddając nurkowi bez powietrza swój podstawowy automat. Niektórzy nurkowie używają swojego podstawowego automatu na długich wężach co daje więcej możliwości dzielenia się powietrzem.

Rebreathery

W rebratherah gaz który wydycha nurek jest przechowywany pomiędzy oddechami w przeciwpłucu. W niektórych rebreatherach jednokierunkowy zawór kieruje gaz przez pętle. W innych rebreatherach wdychany i wydychany gaz idzie w przód i w tył wzdłuż jednej rury, nazywa się to systemem wahadła.Tlen zużyty przez nurka jest prawie zawsze zastępowany z butli.Wydychany dwutlenek węgla wytworzony przez nurka jest usuwany dzięki przepuszczeniu gazu przez „płuczki”- czyniąc gaz zdatnym do ponownego wdychania. Ten typ sprzętu znany jest jako obieg zamknięty.

Jako że 80% lub więcej tlenu pozostającego w normalnym wydychanym powietrzu, jest marnowane, rebreathery wykorzystują gaz bardzo ekonomicznie, umożliwiając wykonywanie dłuższych nurkowań, oraz używanie specjalnych mieszanek taniej kosztem bardziej skomplikowanych technologii, większego doświadczenia i dłuższego szkolenia. Są trzy rodzaje rebreatherów: tlenowe, półzamknięte i całkowicie zamknięte.

Ekonomiczne zużycie gazu rebreatherów, zwykle 1,6 litra tlenu na minutę , umożliwia nurkowanie znacznie dłużej niż jet to możliwe z obiegami otwartymi, gdzie zużycie gazu jest zazwyczaj dziesięciokrotnie większe. Rebreathery tlenowe mają maksymalną głębokość około 6m, ale kilka rodzajów rebreatherow zamkniętych umożliwia nurkowanie głębiej niż 100m używając helu na bazie rozcieńczalnika. Głównymi czynnikami ograniczającymi użycie rebreatherów są czas trwania płuczków dwutlenku węgla, zazwyczaj wynoszący 3 godziny, oraz to, że płuczki staj się mniej skuteczne na głębokościach, ponieważ wnętrze płuczków jest bardziej zatłoczone rozcieńczalnikiem cząsteczek, utrudniając molekułom dwutlenku węgla osiągnięcie absorbentu tak szybko.

Wybór właściwego automatu

Jeśli opisywane cechy i różnice budowy wydają się być zbyt skomplikowane aby wybrać właściwy model, zastanów się nad wynikającymi z tych różnic konsekwencjami dla nurka i podejmij decyzję na takiej podstawie.

• Bezpieczeństwo. Bezpieczeństwo jest bardzo ważne, aczkolwiek kupując nowoczesny automat od znanego producenta, otrzymujesz produkt o rozsądnej i sprawdzonej konstrukcji. Nie jest konieczne sprawdzanie, które automaty działają a które nie :-)
• Inwestycje w najlepsze modele. Jeśli ktoś wyraża opinię, że najlepsze automaty nie są przeznaczone dla początkujących lub nurkujących okazjonalnie, to nie jest prawda. Podobnie byłoby mówić, że nie ten kto choruje okazjonalnie nie potrzebuje najlepszych lekarstw. Każdy nurek skorzysta z lepszej wydajności i wytrzymałości najlepszych modeli. Jeśli cena jest ważna w podejmowaniu wyboru, dobrze jest kupić po prostu najdroży model na jaki nas stać.Praktycznie zawsze kupowanie droższych modeli okazuje się w efekcie tańsze w czasie długiego okresu użytkowania.
• Łatwość oddychania i serwisowanie. Wybieraj automat z którego łatwo się oddycha, i który wiesz, że może być serwisowany. Jest bardzo wiele dobrych marek, ale niektóre z nich mogą być niemożliwe do serwisowania tam gdzie mieszkasz i wymagać czasem kosztownych wysyłek.
• Zasięgnij porady w centrum nurkowym. Prawdopodobnie będziesz miał do dyspozycji wiele topowych modeli o niskich oporach oddechowych i łatwych do serwisowania nieopodal. Jeśli nie jesteś pewien, poradz się profesjonalisty w najbliższym centrum nurkowym PADI. Może będziesz preferował złączkę DIN lub INT w zależności od planowanych miejsc nurkowania? Niektóre modele z zaworem pilotującym są znane ze swojej wrażliwości na zanieczyszczenie piaskiem, więc być może właściwe będzie ich unikanie jeśli planujesz dużo nurkować z plaży? Jeśli planujesz nurkowania w zimnych wodach tak jak to jest w północnej Europie, to sucha komora pierwszego stopnia może być kluczową cechą przy wyborze.

Automat oddechowy firmy Mares. Facebook.

Automat oddechowy firmy Scubapro. Internet.

Nurkowie w sprzecie side-mount.

Konserwacja i serwis automatu

Automat i jego akcesoria wymaga więcej troski niż inne elementy sprzętu nurkowego.

Konserwacja. Najważniejszym elementem konserwacji automatu jest jego mycie w słodkiej wodzie jak najszybciej po użyciu. Niestosowanie się do tego zalecenia powoduje szybsze zmniejszenie wydajności niż jakikolwiek inny powód. Jeśli to możliwe, umyj automat gdy jest wciąż zamontowany na butli, a powietrze odkręcone. To zmniejsza ryzyko przypadkowego dostania się wody do pierwszego stopnia. Jeśli nie jest to możliwe, zaleca się zakręcenie kapturka zabezpieczającego pierwszy stopień i opłukiwanie w pozycji z drugimi stopniami poniżej pierwszego. Nie wolno naciskać przycisku dodawczego, który otwiera zawór i może być przyczyną przedostania się wody do pierwszego stopnia. Należy używać niezbyt silnego strumienia wody lub mycia w naczyniu z wodą. Unikanie silnego strukienia wody zapobiega przedostawaniu się zanieczyszczeń w miejsca które są na nie wrażliwe. Czasami nie jest możliwe umycie autmatu przez wiele godzin, możliwe jest wówczas stosowanie płynu usuwającego sól w sprayu (np Salt-X) spryskując powierzchnię oraz wnętrze drugich stopni, a następnie spłukując słodką wodą w sprayu. Dobrze jest zapakować automaty szczelnie, tak aby nie wysychały do czasu właściwego mycia. Po myciu należy pozwolić automatowi wyschnąć w suchym chłodnym miejscu bez bezpośredniego działania słońca. Należy unikać zaginania węży. Usztywniacze na wężach pomagają w tym. Nie należy smarować, rozkręcać ani serwisować automatów bez posiadania odpowiednich kwalifikacji.

Serwisowanie. Automat wymaga profesjonalnego serwisu zgodnie ze specyfikacją producenta. Zwykle przeprowadza się to raz do roku, choć nowe automaty zbudowane z nowych materiałów mogą mieć dłuższe czasy pomiędzy wymaganymi przeglądami serwisowymi. Automat należy serwisować gdy:

• Zgodnie ze specyfikacją producenta (zwykle raz do roku lub co dwa lata)
• Co sześć miesięcy intensywnego użytkowania
• Jeśli zaobserwowano uszkodzenia lub nadmierne zużycie
• Jeśli zaobserwowano wyraźne zwiększenie oporów oddechowych lub jakikolwiek powód który podejrzewasz, że może skutkowac problemami dla automatu.

Biorąc pod uwagę, iż automat jest podstawowym elementem podtrzymującym Twoje życie pod wodą, staraj się zawsze być po bezpiecznej stronie gdy chodzi o konserwację i serwis. Pomimo, że problemy mogą być wywoływane wieloma przyczynami, najlepszym sposobem ich unikania jest kompletny serwis, który trwa i kosztuje nieznacznie więcej niż częściowe wymiany zużytych elementów. Serwis składa się z kilu kroków. Po pierwsze, technik rozmonowuje wszystkie elementy, i czyści je w kąplieli kwasowej lub w specjalnym detergencie w myjce ultradzwiękowej. Wyczyszczone elementy, poddawane są inspekcji wizualnej, a zużyte elementy wymieniane. Skręcony ponownie automat poddawany jest regulacji zgodnie z parametrami producenta.

Czystość tlenowa

Jak już wspominaliśmy wczesniej, używanie nitroxu lub czystego tlenu może powodować określone wymagania w stosunku do sprzętu. Pomimo, że środowisko nurkowe zgodnie dopuszcza użytkowanie zwykłych automatów „powietrznych” do użycia z nitroxem o stężeniu nie większym niż 40% tlenu, niektórzy producenci wymagają by ich automaty były czyszczone tlenowo przed kontaktem z jakąkolwiek mieszanką zawierającą 22 lub więcej procent tlenu. Jeśli jesteś nurkiem technicznym i będziesz używał mieszanej zawierających więcej niż 40% tlenu konieczny będzie serwis czystości tlenowej. Nie wszystkie automaty mogą zostać zakwalifikowane do serwisu czystości tlenowej. Wśród tych, które mogą praca dotyczy zasadniczo czyszczenia pierwszego stopnia. Technik rozbiera automat na części i oczyszcza je w taki sposób aby spełnić wymagania czystości tlenowej. To oznacza przeprowadzenie prostych testów na obecność różnych zanieczyszczeń mogących reagować z tlenem. Kolejnym etapem jest wymana wszytskich elementów na kompatybilne tlenowo, najczęściej jest to wymiana typowych neoprenowych uszczelek o-ring na uszczelki wykonane z materiałów VitonTM lub butyl-n. Na koniec smarowanie odbywa się specjalnym smarem kompatybilnym tlenowo zamiast standardowego smaru silikonowego. Niezależnie od tego jak często używasz autmatu, serwis tlenowy powinien być dokonywany nie żadziej niż raz w roku. Wiele nowoczesnych automatów jest sprzedawane jako czyste tlenowo, ale one także wymagają corocznego serwisu tlenowego.

Normy Unii Europejskiej przewidują dla butli i automatów nitroksowych oraz sprzętu czysto tlenowego połączenia M26

Produkcja

Z powodu różnorodności, dokładne opisanie szczegółów budowy nawet jednego automatu zajęłoby całą książkę. Istnieją jednak pewne cechy wspólne powszechnie stosowane w produkcji automatów.

Podzlecanie elementów produkcji

Rzadko producent automatów wykonuje wszystkie komponenty w jednej fabryce. Podobnie jak przy produkcji samochodów, część podzespołów jest wykonywana przez inne fabryki specjalizujące się w takich procesach jak odlewanie metali, wykonywanie form i wtrysk tworzyw sztucznych. Niektórzy producenci zlecają na zewnątrz wykonawstwo tylko szczególnie skomplikowanych podzespołów.

Projektowanie

Producenci zwykle projektują wygląd automatu w swoich fabrykach, oraz prowadzą testowanie, a także badania i rozwój. Nie jest niczym niezwykłym fakt, że czas od koncepcji do rozpoczęcia sprzedaży detalicznej trwa nawet kilka lat. Podobnie jak z pozostałymi elementami sprzętu nurkowego, nie jest wystarczające aby wymyślić automat, który po prostu lepiej działa. Projekt musi być opłacalny do realizacji, sprzęt łątwy do naprawy i sprawdzić się w codziennym używaniu. Upewnienie się że projekt spełni takie kryteria wymaga złożonego testowania. Z tego powodu, wielu producentów sprzętu używa zaawansowanych komór hiperbarycznych, czułych przepływomierzy i skomplikowanych urządzeń mechanicznych, które w krótkim czasie poddają prototypy siłom, których oczekuje się w czasie wieloletniego użytkowania. Takie urządzenia używa się także do tzw testów zniszczeniowych, które dają projektantom konkretną odpowiedz na pytanie jak długo, dany element wytrzyma użytkowanie w normalnych warunkach. W rezultacie, niektóre projekty nigdy nie trafiają na rynek. Inne zostają poddane radykalnym zmianom.

Odlewanie i obróbka mosiądzu

Większość automatów jest w większości wykonana z mosiądzu. Ten stop metali jest idealny do wykonywania automatów ponieważ nie koroduje tak szybko jak stal czy aluminium, ale wytrzymuje dobrze wysokie ciśnienia. Specjaliści mogą łatwo topić, odlewać i poddawać obróbce maszynowej mosiądz znacznie łatwiej niż stal, gdyż mosiądz nie jest tak twardy. Dodatkowo wióry i odpady mosiądzu po obróbce można ponownie topić i używać co obniża koszty produkcji. To nie jest możliwe z wieloma metalami. Np wióry tytanowe są tak trudne do ponownego przetopu, że nie jest to ekonomicznie opłacalne. Jest to jeden z powodów dlaczego automaty tytanowe są tak drogie, cena musi pokryć także koszt nieodzyskiwalnych odpadów. Firmy, które produkują swoje automaty we własnych fabrykach, zwykle kupują mosiądz w odlewniach w formie wstępnie wytłoczonych lub odlanych elementów, których kształt odpowiada w przybliżeniu produktowi finalnemu. Następnie takie surowe bryły są poddawane obróbce skrawaniem do ostatecznej postaci i jeśli to niezbędne łączone z innymi mosiężnymi elementami w procesie zbliżonym do spawania lub twardego lutowania. Produkt finalny jest poddawany chromowaniu w celu dodatkowej ochrony przed korozją.

Formy wtryskowe

Nowoczesne automaty, a zwłaszcza ich drugie stopnie są powszechnie wykonywane z plastiku i innych syntetycznych materiałów. Taka technologia oferuje oszczędność wagi produktu i kosztów wytworzenia. Inną korzyścią jest możliwość formowania kształtów które są niepraktyczne do wykonania z mosiądzu lub innych metali. Producenci używają form wtryskowych do wytwarzania elementów plastikowych. W tym procesie, producenci zajmują się najpierw wykonaniem formy dla elementów. Forma jest umieszczana we wtryskarce - urządzeniu, które wtłacza roztopiony plastik do formy. Po ostygnięciu, forma jest otwierana ręcznie lub automatycznie, a element finalnie obrabiany do oczekiwanego kształtu.

Montaż i testowanie

Większość producentów montuje i testuje swoje produkty samodzielnie. To jest proces zbliżony do serwisowania automatu, ale w większym zakresie. Technicy montują pierwsze i drugie stopnie z elementów wykonanych we własnych fabrykach i od dostawców zewnętrznych. Kompletne automaty przechodzą testowanie, zanim zostaną zapakowane i wysłane do hurtowników. Większośc producentów testuje automaty pod kątem spełnienia Normy Europejskiej CE, która wymaga testowania każdej sztuki przy użyciu maszyny oddechowej i potwierdzenia zgodności ze specyfikacją podawaną przez producenta

Zobacz też

Butla Pony