Wody lenityczne
Jeziora i stawy są w gruncie rzeczy śródlądowymi depresjami zawierającymi słodką wodę. Zmieniają się od małych stawów mniejszych niż hektar do wielkich śródlądowych mórz pokrywających tysiące kilometrów kwadratowych. Mogą być płytkie na jeden metr, jak i sięgać głębokości ponad 2000 m.
Jeziora i stawy formują się poprzez erozję glacjalną i osadzanie, kumulację skał i gruzu blokującą strumienie lub w wyniku ruchów skorupy ziemskiej, które powodują zapadanie i wypiętrzanie lądu. Pewne akweny wody słodkiej tworzy się w wyniku aktywności niegeologicznej, gdy celowo blokujemy rzeki i strumienie, aby zmagazynować wodę, zasilać i nawadniać. Kamieniołomy i nieczynne kopalnie wypełniają się wodą, a nawet bobry blokują strumień, by stworzyć płytkie, ale często rozległe stawy.
Tak jak w oceanie, gradienty temperatury w jeziorach i stawach wpływają na rozkład życia, ale na mniejszą skalę. Litoral to obszar blisko brzegu jeziora, gdzie światło penetruje dno i rosną rośliny ukorzenione. Poza nim są wody otwarte, czyli strefa limnetyczna (ang. limnetic zone) zasiedlona przez plankton i ryby. Poniżej obszaru efektywnego przenikania światła, leży strefa nazwana strefą otchłani (ciemności) lub afotyczną (ang. afotic zone), jeśli używamy terminologii morskiej. Tutaj różnorodność życia zmienia się wraz z głębokością i zasobami tlenu.
Tak jak w oceanie, bentos, dla niewprawnego oka, może wydawać się strefą dość ubogą, ale dno zbiornika daje schronienie dla wytężonej aktywności biologicznej istniejącej dzięki rozkładowi materii organicznej. Bakterie beztlenowe (ang. anaerobic) przeważają na dnie poniżej strefy ciemności, za to dno litoralu bogate jest w tlenowe organizmy rozkładające materię.
Łańcuch pokarmowy ekosystemów wielu jezior zależy od słodkowodnego fitoplanktonu, choć pewne jeziora zależą silnie od detrytusu (ang. detritus, drobne resztki roślin i tkanki zwierzęcej). Większość jezior jest przedmiotem eutrofizacji w wyniku dodatkowych składników pokarmowych pochodzących ze ścieków i odpadów przemysłowych. Eutrofizacja wywołała znaczące szkodliwe zmiany biologiczne w wielu ekosystemach wód słodkich. Z powodu małych rozmiarów, w porównaniu do oceanów, efekty eutrofizacji jezior i stawów ujawniają się gwałtowniej i ostrzej. Mimo mniejszej różnorodności niż w ekosystemach morskich, wiele ekosystemów wody słodkiej jest biologicznie bogata. Dobrym przykładem jest najgłębsze i najstarsze ziemskie jezioro. Uważa się, że Bajkał na Syberii ma 25 milionów lat i 1620 m (5315 stóp) głębokości. Zawiera ponad 20% ziemskich zasobów niezamarzniętej słodkiej wody. W Bajkale lub w jego pobliżu żyje ponad 1500 gatunków. Chyba najbardziej zaskakującym mieszkańcem jeziora jest foka bajkalska, jedna z kilku gatunków fok żyjących w wodach słodkich.
