Płetwy

Płetwy (ang. fins) znacznie zwiększają wydajność pływania. Są dwie cechy wspólne dla wszystkich rodzajów płetw: osłona stopy oraz połączone z nią pióro, które poruszając się pod kątem do kierunku płynięcia dają napęd. Współczesne płetwy mają złożoną konstrukcję. Osłona stopy i pasek obejmujący piętę wykonane są zazwyczaj z gumy neoprenowej lub podobnego materiału. Pióro składa się zazwyczaj z mieszanek nazywanych termoplastikiem. Tańszą metodą produkcji płetwy jest wtrysk termoplastiku czy gumy do gotowej formy odlewniczej. Droższa metoda polega na formowaniu grafitowych włókien, które dają maksymalną wydajność i osiągi pióra. Taka złożona konstrukcja kontrastuje z normami z lat 70-tych kiedy stosowano gównie formowanie wtryskowe. Na rynku dostępne są nadal, choć nielicznie, jednolite gumowe płetwy, jednak profesjonaliści preferują płetwy o złożonej konstrukcji ponieważ są lżejsze, znacznie wydajniejsze, a dodatnia pływalność większości takich płetw zmniejsza groźbę ich zgubienia.

Płetwy paskowe

Współczesne płetwy dzielą się na dwa rodzaje: płetwy paskowe (ang. adjustable) i kaloszowe (ang. full-foot).

• Płetwy paskowe mają niezabudowaną piętę, którą opina pasek o regulowanej długości. W płetwach kaloszowych cała stopa łącznie z piętą tkwi w ściśle przylegającym kaloszu, pozostawiając otwór na palce, choć i zdarzają się modele z zakrytymi palcami stopy. Nurkujący z akwalungiem najczęściej wybierają płetwy paskowe, bo są większe i dają większe pchnięcie. To ważne, gdy trzeba przezwyciężyć hamujący wpływ całego sprzętu, skafandra, czy silnego znoszącego prądu. Zakłada się je na buty, zaś płetwy kaloszowe na bose stopy. W wodzie poniżej 21^oC buty i płetwy paskowe dają lepszą ochronę termiczną ciała. Wymagają one jednak od nurka większego wysiłku, posiadania butów i są po prostu droższe.
• Płetwy kaloszowe mają gumową kieszeń, w którą wkłada się całą stopę; powinna być dobrze dopasowana do jej rozmiaru. Szybko się je zakłada; na ogół na bosą stopę lub stopę w cieniutkiej neoprenowej skarpetce. Większość płetw kaloszowych ma małe pióro i dlatego są bardziej odpowiednie do snorkelingu niż do nurkowania z akwalungiem, zwłaszcza w trudnych warunkach. Wyjątkiem są płetwy specjalnie zaprojektowane do nurkowania z akwalungiem, które mają te same cechy co płetwy paskowe, ale są kaloszowe – używane przez nurków w bardzo ciepłych wodach.

Istnieją różne typy płetw projektowane na potrzeby bodysurfing, zawodów pływackich, polowań z harpunem – mają one wyjątkowo długie i wąskie pióra. Pływacy ścigają się również w monopłetwach czy jednopłetwach, gdzie 2 płetwy połączone są jednym wspólnym piórem, a ruchy pływaka przypominają ruchy delfina.

Cechy płetw

• Dopasowanie pasków. Przez lata płetwy mające możliwość dopasowania, były wyposażone w metalowe klamry, które trzymały stopę dobrze, ale były bardzo trudne w dopasowywaniu. Nurkowie prosili instuktorów o pomoc, bo trzeba było mieć i umiejętności i siłę, aby zrobić to prawidłowo. Metalowe klamry można było dopasować tylko przed założeniem płetwy, więc była to dodatkowa uciążliwość. Dzisiejsze płetwy mają szybko zapinające się i rozpinające klamry, łatwe w obłudze, wyposażone w paski, ktore można dopasować po założeniu płetwy na nogę. Klamry rozpinają się, zatem po zakończeniu nurkowania wystarczy je odpiąć z jednej strony, aby łatwo wyciągnąć stopę z płetwy. Zawsze upewnij się, że po założeniu płetwy i zapięciu klamer, pasek przylega ściśle do buta; w przeciwnym razie płetwa zsunie się podczas płynięcia.
• Płetwy sprężynowe. Sprężyny powleczone gumą lub materiałem obecnie coraz częściej zastępują zwykłe gumowe paski, choć nie jest to pomysł nowy. Po raz pierwszy pojawiły się w użyciu w latach 70. i utrzymywały się w modzie do połowy 80. ubiegłego stulecia. Po kilkunastu latach przerwy, nurkowie techniczni ponownie rozpropagowali używanie płetw sprężynowych. Zaletami tych ostatnich jest to, że nie potrzebują dopasowania oraz, że są praktycznie niezniszczalne. Można kupić płetwy z gotowymi sprężynami lub wymienić gumowe paski na sprężyny kupowane osobno. Do płetw sprężynowych potrzebujesz grubych, masywniejszych butów noeprenowych, aby czuć się komfortowo.
• Żebrowanie. Teoretycznie każda płetwa ma żebrowanie na piórze. Najczęściej umiejscowiene na krańcach, żebrowanie stabilizuje płetwę podczas płynięcia, dzięki czemu nie drga ona podczas kopnięć. Zwiększają efektywność kopięć i szczędza energię nurka.
• Kanały – U-kształtne ułożenie pióra płetwy prowadzą wodę za płetwę, więc jeszcze bardziej zwiększają jej efektywność. W trakcie kopnięcia napędowego płetwa zbiera wodę w kanałach i wypycha ją wdłuż pióra, od przodu do tyłu.
• Dysze. Płetwy z dyszami pojawiły się po raz pierwszy w latach 60. ubiegłego stulecia. Dysze poprawiają przepływ wzdłuż pióra płetwy podczas płynięcia, zmniejszając jej opór i oszczędzając energię nurka. Obecnie, z wyjątkiem pojedynczych modeli, nie produkuje się płetw z dyszami. Dysze, które poprawiają przepływ podczas kopnięcia napędowego, są bardziej efektywne dla płetw miękkich. Podczas kopnięcia miękką płetwą, koniec pióra wygina się, pchając wodę w przód, zamiast w tył. Dysze pozwalają nadmiarowi wody przepłynąć poza płetwę, minimalizując straty energii. Dysze, które przepuszczają wodę podczas kopnięcia powrotnego są natomiast bardziej odpowiednie do płetw twardszych. Zmniejszają bowiem opór wody stawiany podczas kopnięcia powrotnego, gdy płetwa wraca do początkowej pozycji. Ten sposób przepływu jest mniej popularny. Co najmniej jeden producent ma w ofercie płetwy, których pióro jest ostro pofałdowane aby maksymalnie zmiejszyć opór podczas kopnięcia powrotnego i zwiększając siłę kopnięcia napędowego.
• Płetwy rozcięte. Jedną z nowinek jest przecięcie pióra od zewnątrz w kierunku środka, na dwie połówki. Funkcją przecięcia ma być redukcja oporów wody, podobieństwo do płewy ogonowej ryby lub wieloryba – woda prawie w całości jest wypychana do tyłu. To, zdaniem projektantów płetwy, czyni ją znacznie bardziej efektywną niż tradycyjne oraz wymagają mniejszych nakładów siły podczas płynięcia. Płetwy przecięte są coraz popularniejsze, choć nie wszyscy nurkowie są do nich przekonani. Płetwy te zaprojektowane są do kopnięć w górę i dół; pływanie w nich żabką jest mniej efektywne, a taki styl preferowany jest przez nurków jaskiniowych i technicznych, stąd ich niewielka popularność wśród tej grupy nurkujących.

Jak wybrać płetwy?

Wybierając płetwy należy przemyśleć w jakich warunkach będziemy ich używać, w tym:
- temperaturę wody,
- prądy,
- dodatkowe podwodne zajęcia jak np. fotografowanie,
- ostre obiekty, dno utworzone z zastygłej lawy, wraki i in.

Płetwy paskowe sprawdzaja się w większości warunków. Należy jednak ocenić siłę swoich nóg. Wyćwiczony, sprawny nurek może pokusić się o bardzo duże wzmacniane grafitem płetwy. Dla "wakacyjnych" nurków odpowiedniejsze będą bardziej miękkie płetwy. Wygoda i komfort w pływaniu jest ważniejsza niż szerokie możliwości sprzętu. Najpierw zaopatrzmy się w buty, później pletwy paskowe - muszą dobrze do siebie pasować, zgubienie płetwy pod wodą, to nic przyjmnego.

Do do snorkelingu i pływania w ABC - wybieramy płetwy kaloszowe. Takie płetwy są idealne na basen czy do pływania po powierzchni na rafach. Rozmiar kalosza dobieramy tak aby płetwy nie spadały przy próbie kopnięcia ale żeby nie były zbyt obcisłe. Płetwy kaloszowe mają najczęściej dość miękkie pióra bo takie są idealne do pływania bez sprzętu powietrznego. Szczególnie do pływania na dłuższych dystansach płetwy powinny buć dość miękkie.
Do nurkowania w ABC - gdzie nurek potrzebuje większych przyśpieszeń stosujemy również płetwy kaloszowe ale o długich i bardzo twardych piórach.
Do nurkowania w sprzęcie używamy po pierwsze płetw paskowych ze względu na stosowane do pianki neoprenowe buty lub buty suchego skafandra.
Następna różnica w stosunku do płetw kaloszowych to większa powierzchnia piór płetw paskowych w porównaniu do tych kaloszowych. Następnym ważnym parametrem jest twardość płetw. Tutaj pojawia się jedno bardzo prosto ale robiące dużo zamieszania zdanie: "Czym nurek jest lepiej wytrenowany tym może/powinien mieć twardsze płetwy" A kto w końcu nie jest wyrenowany Dlatego bardzo często nurkowie mają za twarde płetwy. W za twardych płetwach oczywiście też da się pływać tak jak da się jechać rowerem na wysokim biegu przerzutki ale jak się trafi dłuższa trasa pod prąd to w za twardych płetwach nurek płynie za wolno. Ale taki problem wychodzi dopiero na dystansie paruset metrów. Czyli dobieramy twardość płetw do naszych indywidualnych potrzeb. Nie za twarde i nie za miękkie. Na problem twardości nakład się jeszcze kwestia stylu pływania. Do żabki płetwy powinny być trochę twardsze niż do kraula. Ponieważ dużo nurków kiedy płynie wolno pływa żabką a kraula wykorzystuje kiedy potrzebuje płynąć szybciej lub w mocniejszym prądzie więc jeżeli przemiennie używamy obu stylów musimy albo wziąć płetwy typowo żabkowe kosztem ich efektywności w kraulu, albo kraulowe trochę gorzej pracujące w żabce albo wybrać rozwiązanie kompromisowe (a jak wiadomo kompromis jest porażką obydwu stron) i wziąć płetwy o twardości pośredniej.

Pamiętaj:
- płetwy nie mogą byc zbyt ciasne, aby nie uwierać i nie powodować skurczów, ani zbyt luźne, by nie chwiały się na nodze.
- szybka i prosta regulacja pasków płetw bardzo ułatwia ich zakładanie, zwłaszcza, gdy mamy cały ekwipunek już na sobie,
- w każdej chwili trzeba mieć łatwy dostęp do pasków płetw.